بررسی زمینه و منشأ اندرزهای شاهنامه

توجه به اندرز و اندرزگویی در ایران قدمتی به درازای تاریخ دارد، به‌طوری‌که در میان قدیمی‌ترین آثار باقی‌مانده از ایران باستان، می‌توان شاهد حضور پندها و اندرزها بود. این سنّت در دوران اسلامی ادامه یافته و به موجودیت خود تا روزگار ما نیز ادامه داده است و در این مسیر تقریباً طولانی، بسیاری از ادیبان و بزرگان ایرانی بدان روی آورده و در این زمینه آثاری گرانقدر از خود به یادگار نهاده‌اند. یکی از بزرگترین شاعران ادبیات فارسی که به مقولۀ پند و اندرز توجّه خاصی داشته، ابوالقاسم فردوسی است، وی در شاهنامه برای پند و اندرز جایگاه ویژه‌ای قائل شده و ابیات شیوا و پر مغز فراوانی را در این زمینه از خود به یادگار نهاده است که از دیرباز مورد استقبال عامۀ مردم قرار گرفته‌اند، و این البته جدای از اندرزهای بی‌شماری است که در متن داستان‌های شاهنامه وجود دارد و از زبان شخصیت‌ها بیان می‌شوند. این تحقیق بیش از هر چیز دیگری می‌کوشد تا آبشخورهای فکری پاره‌ای از اندرزهای شاهنامه را بر ما معلوم گرداند و در این راستا شماری از کتاب‌ها و اندرزنامه‌های پهلوی نظیر اندرزهای آذرباد مارسپندان، جاویدان خرد، پندنامه‌ی بزرگمهر و اشعار چند شاعر ماقبل فردوسی همچون رودکی به عنوان منابع تأثیرگذار بر اندرزهای شاهنامه معرفی شده‌اند.